Prawa Człowieka

Funkcjonowanie systemu praw człowieka oznacza, że o ile system międzynarodowy wyznacza ogólne standardy ochrony praw i wolności jednostki, o tyle system wewnątrzkrajowy go uszczegóławia i konkretyzuje.

Podpisanie i ratyfikowanie dokumentów z wyższego szczebla niż system wewnątrzkrajowy obliguje dane państwo do przestrzegania prawa i dostosowania własnego do umów międzynarodowych. Oczywiście żaden system nie zastąpi własnego prawodawstwa, instytucji sądowniczych i organizacji powołanych celu ochrony praw. Oba systemy tj. międzynarodowy i system regionalny jedynie zabezpieczają interes prawny jednostki zamieszkującej własny kraj. Zdarza się i tak, że obywatel nie jest zadowolony z rozwiązań prawnych zastosowanych we własnym kraju, w takim wypadku może on zwrócić się do instytucji regionalnych lub międzynarodowych takich jak np. Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

Znany jest przykład Alicji Tysiąc skarżącej nasz kraj do wymienionego Trybunału o złamanie jej prawa do aborcji, podyktowanej trzecią ciążą, która miała zagrozić Pani Alicji pogorszeniem się stanu zdrowia (choroba oczu i prawdopodobieństwo porodu poprzez cesarskie cięcie). Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał orzeczenie obciążające Polskę karą grzywny wypłaconej w euro na rzecz skarżącej doliczając koszty postępowania przed Trybunałem. Grzywna została przyznana jako zadośćuczynienie za naruszenie przez Polskę artykułu 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, mówiącej o prawie do poszanowania życia prywatnego.

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej każdy obywatel ma prawo wnieść skargę w razie łamania lub nieprzestrzegania jego praw.

Organami chroniącymi prawa człowieka w naszym kraju są:

• Sądy powszechne
• Sądy administracyjne
• Trybunał Konstytucyjny
• Rzecznik Praw Obywatelskich
• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
• Organizacje pozarządowe

Do przestrzegania obywatelskich praw niezbędne są gwarancje materialne i formalne. Gwarancje materialne zapewniają instytucje odpowiedzialne za przestrzeganie praw i egzekwowanie kar (np. szeroko pojęta świadomość prawna społeczeństwa). Gwarancje formalne zaś, to procedury i środki umożliwiające jednostce postępowanie w dochodzeniu swych praw. Dzielą się na: gwarancje bezpośrednie (chronią w sposób instytucjonalny prawa np. rzecznik Praw Obywatelskich) i pośrednie (mają duży wpływ na podstawowych przestrzeganie praw np. podział władzy w państwie).

Prawa człowieka i prawa obywatelskie w Konstytucji RP

Polska konstytucja zapewnia poszanowanie praw człowieka oraz praw obywatelskich:

• prawo do własności i dziedziczenia (art. 21)
• prawo do wolności (art. 31)
• równości wobec prawa oraz zakaz dyskryminacji (art. 32)
• równość wobec prawa ze względu na płeć (art. 33)
• prawo do posiadania obywatelstwa polskiego – dla potomków obywateli polskich (art. 34)
• wolność zachowania tożsamości i języka mniejszości narodowych (art. 35)
• prawo obywateli do opieki poza granicami kraju (art. 36)
• prawną ochronę życia (art. 38)
• wolność od poddawania eksperymentom naukowym bez zgody (art. 39)
• wolność od tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz karania i stosowania kar cielesnych (art. 40)
• wolność i nietykalność osobista (art. 41)
• prawo do obrony (art. 42)
• prawo do rzetelnego procesu (art. 45)
• prawo do prywatności (art. 47)
• prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48)
• prawo do nienaruszalności mieszkania (art. 50)
• prawo do ochrony danych osobowych (art. 51)
• wolność poruszania się po kraju, wyjazdu i powrotu (art. 52)
• wolność wyznania i poglądów (art. 53-54)
• wolność do gromadzenia i zrzeszania się (art. 57-59)
• prawo do równego dostępu do służby publicznej (art. 60)
• prawo do informacji publicznej (art.61)
• prawo wyborcze, rozumiane jako czynne prawo wyborcze dla obywateli (art. 62)
• prawo petycji (art. 63)

-Dorota Jasielon i Diana Głąbiej